روش تفسیری عقودالمرجان فی تفسیر القرآن

چکیده تفسیر قرآن پیوسته از دریچه نگرش های متفاوت نظر شده است، به طوری که کاوش در هر یک از این رویکردها می تواند در بهره گیری صحیح از تفاسیر،سودمند باشد. این نوشتار با عنوان بررسی روش تفسیری« عقود المرجان فی تفسیر القرآن»،اثر سید نعمت الله جزایری ، در این مسیر گام بر می دارد و با استفاده از روش کتاب خانه ای و به کارگیری نرم افزار های قرآنی شکل گرفته است. در این پژوهش ساختار،مبانی،اصول ، قواعد و منابع تفسیری عقود المرجان مورد کنکاش قرار گرفته و به عنوان معیاری برای شناخت روش تفسیری آن به کار رفته است. عقود المرجان تفسیری است به زبان عربی، که در 5 جلد شامل تفسیر سرتاسر قرآن است.جزایری در این تفسیر بیشتر با استفاده از روش تفسیری نقلی،به خصوص روش «قرآن به سنت »در نیل به مفاهیم قرآنی، سود جسته است.و دو روش نقلی دیگر ؛ قرآن به قرآن، قرآن به سخن صحابه و تابعین را نیز در تفسیرش بهره برده است.با تکیه بر این نکته که در دو روش دیگر، جزایری عمدتاً با اقتباس از تفاسیری چون مجمع البیان ،کشاف ، بیضاوی و نیشابوری....رجوع کرده است. در روش تفسیری اجتهادی، از زیر مجموعه این روش، سید جزایری به روش ادبی( لغوی) و روش فقهی توجه داشته است. و آنچه که در این تفسیر مبرز است، کم بودن آراء خود مفسر در ذیل آیه است و آن محتاط بودن مفسر برای دوری از تفسیر به رای ناصواب را نشان می دهد. در واقع ایشان همان تفسیر گذشتگان را رأیی برای خود برگزیده است. بهره گیری از ،روایات نبوی (ص)،احادیث تفسیری اهل بیت (ع)، اقوال صحابه و تابعین، تشکیل دهنده روش قرآن به سنت در این تفسیر است.روش قرآن به قرآن در عقود المرجان، در کشف معنای آیات به وسیله آیات دیگر به شیوه های مختلف، پاسخ به اشکالات، نفی تعارض آیات متجلی شده است..جنبه های صرفی، نحوی، دلالی و بلاغی نیز ارکان تشکیل دهنده روش لغوی وی می باشد. این پژوهش پس از ژرف نگری در مجلدات تفسیر و مطالعه منابع موجود در زمینه روش شناسی تفاسیر، روش تفسیری عقود المرجان فی تفسیر القرآن را روش نقلی دانسته که کمی رنگ اجتهادی نیز در آن نمودار است. با این توضیح که جلوه نقلی آن در تفسیر نمود بیشتری دارد.و اساس تفسیرش را بر پایه روش قرآن به سنت نگاشته است. در کل این تفسیر را می توان جزء تفاسیر نقلی-مأثور محسوب نمود. کلیدواژه ها: جزایری ،عقود المرجان فی تفسیر القرآن ، روش تفسیری ، نقلی روایی.